Acil Durum Eylem Planı: Önemi, Kapsamı ve Uygulama Adımları

Acil durum eylem planı, beklenmedik olaylara karşı işletmelerin, kurumların ve toplulukların hazırlıklı olmasını sağlayan sistematik bir yol haritasıdır. Yangın, deprem, sel, patlama, gaz kaçağı gibi çeşitli risklere karşı çalışanların ve ziyaretçilerin can güvenliğini korumak, mal kaybını önlemek ve hızlı müdahaleyi sağlamak amacıyla hazırlanır. Özellikle iş sağlığı ve güvenliği (İSG) kapsamında acil durum eylem planı oluşturmak yasal bir zorunluluktur.

Acil durumlar, hazırlıksız yakalandığında can ve mal kayıplarına neden olabileceği gibi, iş süreçlerinin uzun süre aksamasına da sebep olabilir. Bu nedenle, bir işyerinin karşılaşabileceği tüm tehlikeler önceden değerlendirilmeli, etkili bir plan hazırlanmalı ve tüm çalışanlar bu plana uygun şekilde eğitilmelidir.

Acil Durum Eylem Planı Nedir?

Acil durum eylem planı, bir işletmede veya kurumda meydana gelebilecek beklenmedik olaylara karşı alınacak önlemleri, tahliye yöntemlerini, sorumlulukları ve müdahale yöntemlerini içeren yazılı bir dokümandır. Bu plan, kriz anlarında hızlı ve düzenli hareket edilmesini sağlar.

Acil durum eylem planı, sadece bir kâğıt dokümanı değil, aynı zamanda bir kültürdür. Çalışanların acil durumlarda nasıl hareket edeceklerini bilmeleri, tahliye yollarını tanımaları ve kriz anında panik yapmadan hareket etmeleri, iyi hazırlanmış ve iyi uygulanmış bir planın sonucudur.

Acil Durum Eylem Planının Önemi

Acil durum eylem planı hazırlamak, sadece yasal bir zorunluluk değil aynı zamanda hayat kurtaran bir önlemdir. İşte planın başlıca önemleri:

• Can ve mal güvenliğini sağlar: Kriz anında panik oluşumunu önler, güvenli tahliye imkânı sağlar.
• Hızlı müdahaleyi kolaylaştırır: Acil çıkışlar, toplanma alanları ve yangın söndürme ekipmanlarının kullanımı gibi süreçleri düzenler.
• Yasal bir zorunluluktur: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında belirli iş yerlerinde acil durum eylem planı hazırlanması gerekmektedir.
• İş sürekliliğini korur: Olası bir acil durum sonrası işletmenin hızla normale dönmesini sağlar.
• Panik ve kaosu önler: Acil durumda herkesin görevini bilmesi sayesinde düzen sağlanır.
• Çevre güvenliğini sağlar: Yangın, kimyasal sızıntı gibi olaylarda çevreye zarar verme riskini azaltır.

Acil Durum Türleri

Bir acil durum eylem planı oluşturulurken, karşılaşılabilecek tüm acil durum senaryoları göz önünde bulundurulmalıdır:

• Doğal Afetler: Deprem, sel, fırtına, yıldırım düşmesi, toprak kayması
• Yangınlar: Elektrik kontağından çıkan yangınlar, endüstriyel yangınlar, orman yangınları
• Kimyasal ve Biyolojik Tehlikeler: Zehirli gaz sızıntıları, kimyasal dökülmeler, biyolojik bulaşmalar
• İnsan Kaynaklı Acil Durumlar: Patlama, sabotaj, terör saldırıları, şiddet olayları
• Teknolojik Kazalar: Elektrik kesintisi, veri kaybı, makine arızaları
• Sağlık Acil Durumları: Salgın hastalıklar, ani sağlık problemleri (kalp krizi, bayılma vb.)

1. Ofis Ortamı İçin Acil Durum Eylem Planı (Örnek)

Acil Durumlar:

• Yangın

• Elektrik kesintisi

• Deprem

• Şüpheli paket

• İlk yardım gerektiren durumlar

Planlanan Faaliyetler:

• Tüm çalışanlara yılda bir yangın tatbikatı yapılır.

• Acil çıkış yönlendirme tabelaları düzenli olarak kontrol edilir.

• İlk yardım eğitimi almış çalışan listesi güncellenir.

• Tahliye planı panolara asılır ve dijital ortamda saklanır.

Sorumlular:

• Yangın sorumlusu: [Ad Soyad]

• Tahliye sorumlusu: [Ad Soyad]

• İlk yardım sorumlusu: [Ad Soyad]

2. Fabrika / Sanayi Tesisi İçin ADEP Örneği

Riskli Acil Durumlar:

• Patlama

• Kimyasal sızıntı

• Makine yangını

• İş kazası

• Gaz kaçağı

Acil Durum Ekipleri:

• Söndürme Ekibi

• Kurtarma Ekibi

• İlk Yardım Ekibi

• Koruma Ekibi

Toplanma Alanı:

• [Harita ile gösterilir]

Ekipmanlar:

• Yangın dolapları (6 adet)

• Portatif yangın söndürücüler

• Kimyasal duş ve göz yıkama istasyonları

3. AVM veya Toplu Kullanım Alanı İçin ADEP Örneği

Olası Acil Durumlar:

• Yangın

• Terör tehdidi

• Elektrik kesintisi

• Kalabalık kaynaklı panik

• Asansör arızası

Önlemler:

• Her vardiyada görevli bir güvenlik sorumlusu

• 7/24 izlenen güvenlik kameraları

• Otomatik anons sistemi ile tahliye talimatları

• Eğitimli güvenlik ve temizlik personeli

4. Şantiye İçin Acil Durum Planı (Yüksek Tehlikeli İşyerleri)

Acil Durum Senaryoları:

• İnşaat iskelesi çökmesi

• Elektrik çarpması

• Malzeme düşmesi

• Dozer / iş makinesi kazaları

Acil Durum İşleyişi:

• Telsizle haberleşme ağı

• Her sabah “Günlük Toolbox” eğitimi

• Her ekipte en az 1 ilk yardım bilen çalışan

5. Genel Şablon Formatı

Acil Durum Eylem Planı İçeriği

1. Risk Değerlendirmesi:

Risk değerlendirmesi, işletmenin karşılaşabileceği tüm acil durumların tespit edilmesi ve bu durumların etkilerinin analiz edilmesidir. Risk değerlendirmesi kapsamında şunlar yapılır:

• İşletmenin bulunduğu bölgedeki doğal afet riskleri incelenir.
• Kullanılan makineler, tehlikeli kimyasallar gibi endüstriyel riskler analiz edilir.
• İnsan kaynaklı tehditler (sabotaj, terör, hırsızlık) göz önüne alınır.

2. Acil Durum Ekipleri ve Görevleri:

Acil durumlarda koordinasyonun sağlanması için çeşitli ekipler oluşturulmalıdır. Bu ekipler genellikle aşağıdaki gruplardan oluşur:

• İlk Yardım Ekibi: Yaralılara ilk müdahaleyi yapar.
• Yangın Söndürme Ekibi: Yangın alarmı sonrası yangına hızlı müdahale eder.
• Tahliye Ekibi: Çalışanların güvenli bir şekilde binadan çıkmasını sağlar.
• Koruma ve Kurtarma Ekibi: Tehlike altında kalan kişileri kurtarır ve önemli evrakları korur.

Her ekipte kimlerin görevli olduğu, görevlerinin ne olduğu ve kimlere rapor verecekleri açıkça belirtilmelidir.

3. Acil Durum Toplanma Alanları:

Acil durumlarda bina dışına çıkan kişilerin güvenli bir şekilde bir araya gelmeleri için açık ve güvenli toplanma alanları belirlenmelidir. Toplanma alanları:

• Binadan yeterince uzakta ve güvenli bir bölgede olmalıdır.
• İşaret levhalarıyla açıkça belirtilmelidir.
• Düzenli olarak bakım ve kontrolü yapılmalıdır.

4. İletişim ve Uyarı Sistemleri:

Acil durumda çalışanlara hızlı ve doğru bilgi vermek hayati önem taşır. Bunun için:

• Anons sistemleri: Binadaki herkesin aynı anda bilgi almasını sağlar.
• Alarm sistemleri: Yangın, gaz kaçağı gibi durumlarda erken uyarı sağlar.
• Telsiz veya Acil Hatlar: Acil durum ekipleri arasında hızlı iletişim sağlar.

5. Acil Çıkış Yolları ve İşaretlemeler:

Acil çıkışlar, acil durumlarda güvenli tahliye için kritik öneme sahiptir:

• Tüm çıkışlar açık, aydınlatılmış ve engellerden arındırılmış olmalıdır.
• Kapıların üzerine “Acil Çıkış” tabelaları yerleştirilmelidir.
• Merdivenler ve çıkış yolları düzenli olarak kontrol edilmelidir.

6. Eğitim ve Tatbikatlar:

Bir acil durum eylem planı, çalışanlar tarafından bilinmediği sürece etkili olamaz. Bu nedenle:

• Düzenli Eğitimler: Tüm çalışanlar yılda en az bir kez acil durumlar konusunda eğitilmelidir.
• Yangın ve Tahliye Tatbikatları: Gerçek bir acil durum yaşanmadan önce senaryolarla pratik yapılmalıdır.
• İlk Yardım Eğitimleri: Çalışanların temel ilk yardım bilgisine sahip olması sağlanmalıdır.

Acil Durum Eylem Planı Hazırlama Aşamaları

1. Risk Analizi Yapmak: İşletmede meydana gelebilecek tüm tehlikeler belirlenir.
2. Ekip Oluşturmak: Acil durumlarda görev alacak kişiler belirlenir.
3. İletişim Protokolü Belirlemek: Acil durumda kimlerle nasıl iletişime geçileceği planlanır.
4. Tahliye Prosedürleri: Çalışanların güvenli bir şekilde binayı terk etmesi için yöntemler belirlenir.
5. Toplanma Alanları: Güvenli bölgeler seçilir ve tabelalarla işaretlenir.
6. Eğitim ve Tatbikat: Tüm çalışanlara düzenli eğitimler verilir ve tatbikatlar düzenlenir.
7. Planın Güncellenmesi: Acil durum planı düzenli olarak gözden geçirilir ve ihtiyaç halinde güncellenir.

Acil Durumlarda Yapılması Gerekenler

• Deprem Anında: Sabit bir nesnenin yanında “çök, kapan, tutun” pozisyonu alınmalı.
• Yangın Anında: Yangın alarmı çalındığında asansör kullanılmadan acil çıkışlardan binayı terk edilmeli.
• Kimyasal Sızıntı Anında: Ortam hemen boşaltılmalı ve havalandırma sağlanmalıdır.
• Gaz Kaçağı Anında: Elektrik anahtarlarına dokunulmamalı, pencereler açılmalı ve ortam hızla terk edilmelidir.

Yasal Mevzuat ve Acil Durum Planı

Türkiye’de acil durum eylem planı hazırlamak, İş Sağlığı ve Güvenliği

Kanunu kapsamında bir zorunluluktur. Özellikle 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 11. maddesi uyarınca:

• İşverenler, çalışanların tahliye edilmesi, acil durumlara müdahale ve ilk yardım konularında gerekli hazırlıkları yapmakla yükümlüdür.
• 50 ve üzeri çalışanı olan iş yerlerinde acil durum eylem planı hazırlamak zorunludur.
• Acil durum planı hazırlamayan iş yerlerine idari para cezası uygulanır.

Acil Durum Eylem Planının Güncellenmesi

Bir acil durum eylem planı hazırlandıktan sonra düzenli olarak güncellenmelidir. Planın güncel kalması için:

• Yeni riskler ortaya çıktığında plan gözden geçirilmelidir.
• Çalışanların sayısı arttığında veya işyeri taşındığında plan revize edilmelidir.
• Her tatbikat sonrasında eksiklikler değerlendirilerek düzeltmeler yapılmalıdır.

Acil durum eylem planı, sadece bir yasal gereklilik değil, aynı zamanda çalışanların ve işletmenin geleceğini güvence altına alan önemli bir belgedir. Etkili bir acil durum planı, kriz anlarında panik ve kargaşayı önleyerek can ve mal kayıplarını minimize eder. İşverenlerin, tüm çalışanları sürece dahil ederek düzenli tatbikatlar yapması ve planı sürekli güncel tutması hayati öneme sahiptir. Unutulmamalıdır ki, acil durumlar önceden önlenemez, ancak onlara karşı hazırlıklı olunabilir.

Başka kaynaklar için tıklayın:  

Yangın Eğitimi için buraya tıklayın: